Nazewnictwo dźwięków
W muzyce europejskiej wydziela się siedem głównych dźwięków, które nazywamy od liter zwykłego alfabetu i solmizacji (jest to system śpiewania nut głosem za pomocą zgłosek). Prócz ich mamy jeszcze pięć alteracji głównych dźwięków, których nazwa jest zależna od kontekstu. Łącznie daje nam to dwanaście tonów, system dwunastotonowy nazywa się "12-TET", istnieją także inne systemy z większą i mniejszą ilością dźwięków.
Na grafice 1.A widzimy zapis siedem głównych dźwięków, w postaci w solmizacji, a także w zapisie Alfabetycznym, wersji polskiej i angielskiej. Między zapisem Polskim a Angielskim, jeżeli chodzi o dźwięki, jedyną różnicą jest inna litera (w ang.) B / (w pol.) H' - lecz w praktyce oznaczają ten sam dźwięk. Historyczne uwarunkowania sprawiają, że w muzyce poważnej i pracy naukowej nad muzyką w Polsce używa się nazwy H, a w muzyce rozrywkowej nazwy B, dlatego też w tym artykule będę się odnosił w pierwszej kolejności do zapisu Angielskiego. Ktoś by się mógł zapytać, a jaki dźwięk jest po (ang.) B / (pol.) H? Jestem nim znów C, więc tworzymy tak pętle. Jak także widzimy, (zapis Ang.) idzie tak samo, jak alfabet, z tą różnicą z ostatni dźwięk to G, a następnie zaczynamy z powrotem od A.
Oprócz siedmiu głównych dźwięków mamy także pięć dzięków, których nazwy zależą od kontekstu, na grafice 1.B widzimy ich zapisz, a także ich umiejscowienie pomiędzy głównymi dźwiękami. Od razu dostrzega się pewną zmianę w zapisie, niezależnie czy to zapis polski, czy angielski. Dla wielu osób z początku jest to strasznie dziwne, a wręcz może się wydawać głupie. Powód takiego zapisu wynika z historii zapisu muzyki, specyfiki 5 linii, wpływ też miała bardzo specyfika instrumentów klawiszowych. Należy pamiętać, że nazwy tych dźwięków wynikają bezpośrednio z nazw głównych dźwięków (oprócz jednego przypadku w zapisie polskim). W zapisie Angielskim widzimy znaki chromatyczne, ♯ - po ang. Sharp (po polsku krzyżyk) i ♭ - po ang. Flat (po polsku bemol), takie same znaki możemy spotkać na 5 linii.
Wszystkie białe klawisze odpowiadają głównym dźwiękom - co przekłada się na skalę Durową C, a czarne to pięć dźwięków, które można uzyskać w wyniku alteracji dźwięków głównych. Alteracja - jest to podwyższenie lub obniżenie dźwięku przy użyciu znaków chromatycznych (♯, ♭). Przy podwyższaniu stosuje się ♯ - Sharp (krzyżyk), a przy obniżaniu ♭ - Flat (bemol). Wartością tego podwyższenia lub obniżenia jest "półton", istnieje także "cały ton", który jest dwu krotnością wartością półtonu. Kiedy obniżamy dźwięk A o półtonu, otrzymamy w zapisie angielskim A♭ (A Flat ), kiedy podwyższamy dźwięk A o półtonu otrzymujemy A# (A Sharp). Czasem można się spotkać z większą ilością znaków chromatycznych jak zarazem w zapisie nutowym czy po prostu w literaturze muzycznej. Przykładem może być F♯♯, dźwięk F podwyższony o dwa półtonowy (czyli o cały ton), co daje finalnie dźwięk G. Przykład F♯♯ pokazuje Enharmonie - jest to cecha dwunastotonowego systemu dźwięków, pozwalając na zapisanie jednego dźwięku na kilka sposobów, innym przykładem może dźwięk być C który może być zapisany jako D♭♭ (czyli dźwięk D obniżony o dwa półtony) . Warto zwrócić tu uwagę na odległości między głównymi dźwiękami (C, D, E, F, G, H, A, B) - bowiem nie jest taka w sama każdym przypadku! Między dźwiękami E-F, odległość wynosi półtonu, identyczna sytuacja jest między H-C. W przypadku C-D, D-E, F-G, G-A, A-H, odległości między tymi parami dźwięków wynosi "cały ton" czyli dwa półtony.
W zapisie Polskim, dla wszystkich głównych dźwięków, które zostały podwyższone, używamy przyrostka (sufiks), "-is", dla przykładu: O jeden półton podwyższony dźwięk A to będzie Ais, można też się spotkać z zapisem His który w będzie się równał dźwiękowi C. Przy obniżaniu o półtonu, w zapisie polskim już jest bardziej skomplikowanie, dla dźwięków C, D, F, G - używamy przedrostka "-es", np. przykład: Ces, Ges . Dla E, A - wykorzystujemy przyrostek "-s", na przykład: Es, As. Na koniec zostaje nam wyjątek, czyli obniżony dźwięk H o jeden półton, co daje nam B.
Dźwięki oprócz swoich nazw (np. A ,C), mają także swoje oktawy. Oktawa to interwał, odległość między dźwiękami - wynosząca dokładnie 12 półtonów, czyli tyle, aby przejść przez wszystkie dźwięki i wrócić do dźwięku o tej samej nazwie, cechą dźwięku oddalonego o oktawę jest podwojona częstotliwość względem pierwotnego dźwięku. D podwyższone o oktawę nadal da nam D ale nazwa tej oktawy się zmieni. Powyższa tabelka (Grafika 1.E), demonstruje sposoby zapisu i różne jej wariacje.
Dźwięki na gryfie
Powyższy Grafika 2.A, przedstawia nam gryf gitary (w strojeniu Standart E ) z zaznaczonymi dźwiękami skali Durowej C, która zawiera tylko główne dźwięki. Łatwo dostrzec identyczną kolejność dźwięków co na grafikach wyżej, z tą różnicą ze dźwięki są poprzesuwane. W strojeniu Standart E stroimy według pewnych zasad. Popatrzmy się na strunę nr. 6 E (na obrazku ta na samym dole, bowiem liczymy struny od najbardziej cienkiej), na piątym progu mamy dźwięk A, względem E (próg 0, open string), daje nam to 5 półtonów różnicy, co przekłada się także na interwał zwany "Kwartą czystą". Na gitarze, przesunięcie się o jeden próg, jest równoznaczne z podwyższeniem lub obniżeniem dźwięku o półtonu. Do piątego progu stroimy strunę nr 5 A i powielamy ten zabieg na kolejnych strunach, z wyjątkiem struny strojenia struny (nr.2) B, bowiem ona jest strojona do 4 progu struny (nr.3) G - odległość od progu 0 (otwartej struny), to 4 półtony, co przekłada się na interwał "tercja wielka".
Jak widać, ciągle jest utrzymana kolejność ukazana na obrazku 1.C, należy pamiętać, że pomiędzy dźwiękami skali znajdują się także alteracje dźwięków!
Jak się uczyć?
Najprostszym i najlepszym rozwiązaniem są regularne ćwiczenia. Pierwszym ćwiczeniem jest zwykła pamięciówka. Powtarzanie sobie po kolei wszystkich 12 dźwięków, zaczynając od C , później C♯, D i tak do momentu, kiedy dojdziemy do C, przy drugim okrążeniu, zmiana z podwyższonych do opuszczonych dźwięków - czyli C, D♭, D i znów aż dojdziemy do C. Te proste ćwiczenie ma na celu utrwalenie sekwencji dźwięków w naszej głowie.
Kolejnym ćwiczeniem jest granie tych dźwięków na strunach, na początku na jednej strunie, po kolei wszystkie zaczynając od progu zerowego (otwartej struny), która definiuje nam początek i kończąc na 12 progu - bowiem dochodzimy tak do oktawy. Przy kolejnej pętli same główne dźwięki i przy następnej same alteracje głównych dźwięków. Ćwiczenie te mają na celu utrwalenie odległości między progami a dziękami.
Ostatnim ćwiczeniem jest odnajdywanie danego dźwięku na każdej strunie. Włączamy sobie metronom, na około 60-80 bps, wybieramy sobie jakiś dźwięk i próbujemy po kolei na każdej strunie zagrać ten dziwę w uderzenie metronomu. W momencie, kiedy ćwiczenie te staje się za łatwe, warto podnieść bps metronomu lub losowej kolejności wybierać struny, na której ma się zagrać dźwięk.
Wystarczy 5-15min dziennie ćwiczyć, przez około tydzień, dwa, aby dość tak do poziomu gdzie intuicyjnie wiemy, pod którym progiem znajduje się dany dźwięk.
